නාය යෑම් ස්වභාවධර්මයේ වඩාත්ම විනාශකාරී බලවේගයන්ගෙන් එකකි. නාය යෑමක් යනු කන්දක්, පාෂාණ සමූහයක්, කුණු හෝ වෙනත් ද්‍රව්‍ය බෑවුමකින් පහළට ගමන් කිරීමයි. එනම් පාෂාණ, පොළොව හෝ සුන්බුන් වැනි ද්‍රව්‍යවල ස්කන්ධ චලනයකි. නායයෑම් හදිසියේම හෝ සෙමින් වුවද සිදු විය හැක.
බෑවුමක ක්‍රියා කරන ගුරුත්වාකර්ෂණ බලය බෑවුමක ප්‍රතිරෝධක බලය ඉක්මවා ගිය විට, බැවුම අසාර්ථක වී නාය යෑමක් සිදුවේ. නායයාම්වලදී මැටි, රොන් මඩ, වැලි, බොරළු, විශාල ගල් යනාදිය පහළට ගලා ඒම නිසා නාය යෑමෙන් වන හානිය තිව්‍ර කරනු ලබයි.
නාය යෑම් මූලික වශයෙන් ස්වාභාවික සංසිද්ධියක් ලෙසට අර්ථ ගැන්විය හැකි නමුදු. ඇතැම් මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් ද නාය යෑම් සඳහා දායක වේ.
නාය යෑම් සඳහා ඉවහල් වන ප්‍රධාන හේතු
1. අධික වර්ෂාපතනය. විශේෂයෙන් අධික වර්ෂාපතනයක් ඇති ප්‍රදේශවල සෑමවිටම පස තෙත් සහිත බැවින්, බෑවුම් සහිත ප්‍රදේශ නාය
යාමට හේතු වේ. දිගු කාලීන හෝ දැඩි වර්ෂාපතනයක් පස ලිහිල් කරයි. එවිට පස් රඳවා තබා ගැනීමේ ශක්තිය අඩු කර භූමිය හා එහි රැදි ද්‍රව්‍ය පහළට ලිස්සා යාමට හේතු වේ. මෙය මෝසම් කාලවලදී කඳුකර ප්‍රදේශවල බහුලව දක්නට ලැබෙන සිදුවීමකි.
2. භූමිකම්පා. භූමිකම්පා නිසා ඇතිවන සෙලවීම්, විශේෂයෙන්ම වෙනත් සාධක මගින් දැනටමත් දුර්වල වී ඇති බෑවුම් අස්ථාවර කළ හැකිය. භූමිකම්පා බොහෝ විට කඳුකර ප්‍රදේශවල නායයෑම් වලට තුඩු දෙයි.
3. මානව ක්‍රියාකාරකම්. පතල් කැණීම්, දැඩි බෑවුම්වල කෙරෙන ඉදිකිරීම්, වන විනාශය සහ දුර්වල ඉඩම් පරිහරණ සැලසුම්, කැළෑ ගිනි තැබීම් නායයෑම් සඳහා දායක වේ. පස ස්ථාවර කරන වෘක්ෂලතා ඉවත් කිරීම බෑවුම් දුර්වල කරයි. ශාක පස රඳවා තබා ගැනීමට උපකාරී වේ. ශාක ඉවත් කළහොත් පස අස්ථායි වේ.
4. බෑවුමේ ආනතිය වැඩි වීම. ප්‍රපාතාකාර බෑවුම්වලට අධික වර්ෂාපතනයක් ලැබීම නිසා පස අස්ථායී වී නාය යෑම් ඇති විය හැකිය. එවැනි ස්ථාන සංරක්ෂණය කිරීමෙන් නායයෑම් වළක්වා ගත හැකිය.
තද බෑවුම්වල අධික වර්ෂාපතනයෙන් සිදුවන නාය යෑම් වලක්වා ගැනීම සඳහා පහත ක්‍රම අනුගමනය කළ හැක.
1. ටෙරාසිං: දැඩි බෑවුම්වල පඩිපෙළ හෝ ටෙරස් නිර්මාණය කිරීමෙන් ජලය ගලායාම අඩු කිරීමට හැකිය. ඉන් පාංශු ඛාදනය සහ නායයෑම් වළක්වා ගත හැකිය.
2. වෘක්ෂලතා ආවරණය: ගස් හා වෘක්ෂලතා සිටු වීමෙන් ඒවායේ මුල් පස සමඟ හොඳින් බැඳී සිටී. එය පොළව ස්ථාවර කිරීමට සහ නායයෑමේ අවදානම අඩු කිරීමට උපකාරී වේ.
3. රැඳවුම් බිත්ති: රැඳවුම් බිත්ති හෝ බාධක ඉදිකිරීම පස රඳවා තබා ගැනීමට සහ බෑවුම් සහිත භූමිවල නාය යෑම් වළක්වා ගැනීමට උපකාරී වේ.
4. ජලාපවහන පද්ධති: නිසි ජලාපවහන පද්ධති ස්ථාපනය කිරීම, පස මත ජල පීඩනය අඩු කිරීම බෑවුමෙන් ජලය ගලා යාම ක්‍රමවත් කරයි.
5. පාෂාණ දැල් සහ බාධක: ගල් පෙරලීමේ අවදානමක් ඇති ස්ථාන වලට වැටෙන සුන්බුන් අල්ලා ගැනීමට දැල් සහ බාධක සවි කළ හැකිය.
6. බෑවුම ශක්තිමත් කිරීම: පාංශු ඇණ ගැසීම (බෑවුමට වානේ බාර් ඇතුළු කිරීම) සහ ෂොට්ක්‍රීට් (බෑවුමට කොන්ක්‍රීට් ඉසීම) වැනි ශිල්පීය ක්‍රම භාවිතා කිරීමෙන් බැවුම ශක්තිමත් කර නායයෑමේ අවදානම අඩු කළ හැකිය.
7. නැවත වන වගාව: වනාන්තර විනාශ වූ හෝ හායනයට ලක් වූ ප්‍රදේශ වල වනාන්තර ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීම පාංශු ස්ථායීතාවය වැඩි දියුණු කරන අතර නාය යෑම් වලට තුඩු දිය හැකි ඛාදනය අඩු කරයි.
නාය යෑම් නිසා සිදුවන විනාශය ක්ෂණික මෙන්ම දිගු කාලීන වේ. එම හානි ආර්ථික, පාරිසරික, සාමාජීය වශයෙන් ගෙනහැර දැක්විය හැකිය.
ආර්ථිකයට වන හානිය: ගොඩනැගිලි, දේපළ වලට, මාර්ග වලට සහ කෘෂිකාර්මික ඉඩම්වලට හානි වීම, යටිතල පහසුකම්වලට හානි වීම, ප්‍රවාහන හා සන්නිවේදන ජාල කඩා කප්පල් වීම යනාදිය නිසා ඒවා නැවත අලුත්වැඩියා කිරීමට සිදුවීමෙන් ඒ සඳහා ඉතා විශාල මුදල් ප්‍රමාණයක් වැය විය හැකිය.
පාරිසරික හානිය: නාය යෑම් නිසා වෘක්ෂලතා අහිමි වීම, පාංශු ඛාදනය සහ ගංගා සහ ඇළ දොළ වෙනස් වීම, ගංවතුර ඇති වීම, සතුන්ගේ හැසිරීම් රටාවට බාධා පැමිණීමෙන් ඔවුන්ගේ පැවැත්මට තර්ජන ඇති වීම, ජෛව විවිධත්වයට බාධා පැමිණීම යනාදිය සිදු විය හැකිය.
සාමාජීය හානිය: නායයෑම් අවදානම් ප්‍රදේශ වල ජීවත් වන ජනතාව බොහෝ විට නිවාස හා යටිතල පහසුකම් විනාශ වීම හේතුවෙන් ඇතැම් විට ස්ථිර වශයෙන්ම අවතැන්වීම් වලට මුහුණ දෙති. එසේ අවතැන් වූ ප්‍රජාව වාසය කරන කඳවුරු තුළ වාසය කරන ප්‍රජාව අතර සෞඛ්‍යමය හා සනීපාරක්ෂක ගැටලු ඇතිවීමේ අවදානම, සිසුන්ගේ අධ්‍යාපන කටයුතු අඩාල වීම, නාය යෑම් අනතුරු අඟවා තිබියදීත් නිවාස අතහැර නොයාම හා ක්ෂණිකව ක්‍රියාත්මක වන නාය යෑම් නිසා ආරක්ෂිත ස්ථානයකට යාමට කාලයක් නොමැති වීමෙන් ජිවිත හානි පවා සිදු විය හැකිය.
නාය යෑමකට පෙර ලැබෙන අනතුරු ඇඟවීමේ සංඥා
වත්මන් තත්ත්වය වැනි අධික වර්ෂාපතනයක් අත්විඳින අවස්ථාවල, නාය යෑමක් ආසන්න බව පෙන්නුම් කළ හැකි සලකුණු පිළිබඳව දැනුවත් වීම ඉතා වැදගත් වේ. ඔබගේ ප්‍රදේශයේ පරිසරය තුළත් පහත අනතුරු ඇඟවීමේ සංඥා දැකිය හැකි නම් නාය යෑම් සිදුවීමේ වැඩි සම්භාවිතාවක් ඇත.
01 භූමිය. මාර්ග, නිවාස, අත්තිවාරම් යනාදිය ඉරිතැලීමට ලක්වී තිබීම.
O2. ක්‍රමයෙන් ඇලවී යන ගස්, දුරකථන කුළුණු, විදුලි කණු, යනාදිය දක්නට ලැබීම.
03. ඇළ දොළ හෝ ගංගාවල ජල ප්‍රවාහයේ හදිසි වෙනස් වීම්
04. පොළවෙන් එන ඝෝෂා කිරීම් හෝ ඉරිතැලීම් වැනි අසාමාන්‍ය ශබ්ධ
05. ළිං සහ භූගත ජල උල්පත් සිඳී යාම.
06. කුඩා පස් කැට, ගල් කැට යනාදිය බෑවුමේ ඉහළ සිට පහළට විටින් විට ගලා ඒම.
07. එකවර ජල උල්පත් ඇති වීම, පෙර පැවැති ජල උල්පත් බොර වීම, අවහිර වීම හෝ නැති වීම.
අධික වර්ෂාවකදී නායයෑම් අනතුරුවලින් ඔබව ආරක්ෂා කර ගැනීමට, පහත පූර්වාරක්ෂාවන් අනුගමනය කරන්න.
1. දැනුවත්ව සිටින්න: කාලගුණ අනාවැකි සහ බලයලත් ආයතනවල නායයෑම් අනතුරු ඇඟවීම් සමඟ යාවත් කාලීනව සිටින්න.
2. වේලාසනින් ඉවත් වෙන්න: ඔබ නාය යෑමේ අවදානම් ප්‍රදේශයක ජීවත් වන්නේ නම් සහ අධික වර්ෂාව පවතිනවා නම්, අවසාන මොහොත දක්වා රැඳී සිටීමට වඩා කලින් ඉවත් වීම වඩා හොඳය.
3. අවදානම් සහිත ප්‍රදේශවලට යාමෙන් වළකින්න: ප්‍රපාතාකාර බෑවුම් වලින් ඈත්ව සිටින්න. හදිසියේ ජල මට්ටම ඉහළ යා හැකි ගංගා සහ ඇළ දොළ තරණය කිරීමෙන් වළකින්න.
4. ආරක්ෂිතව ඉදිකිරීම් කරන්න: ඔබ බෑවුම් සහිත ප්‍රදේශවල ඉදිකිරීම් කරන්නේ නම් හෝ අලුත්වැඩියා කරන්නේ නම් නායයෑමේ අවදානම පිළිබඳ විශේෂඥයින්ගෙන් උපදෙස් ලබාගෙන මෙම අවදානම අවම කිරීම සඳහා ඔබේ ඉදිකිරීම් සැලසුම් කරන්න.
අධික වර්ෂාව දිගටම පවතින විට, විශේෂයෙන් කඳුකර ප්‍රදේශ වල නාය යෑමේ අවදානම වඩාත් කැපී පෙනේ. අන්තරායන් පිළිබඳව දැනුවත්ව සිටීම සහ ඔබ සහ ඔබේ දේපළ ආරක්ෂා කර ගැනීමට අවශ්‍ය පූර්වාරක්ෂාවන් ගැනීම වැදගත් වේ. නාය යෑමට තුඩු දෙන හේතූන් තේරුම් ගැනීම, අනතුරු ඇඟවීමේ සංඥා හඳුනා ගැනීම සහ ආරක්ෂක මාර්ගෝපදේශ අනුගමනය කිරීමෙන් නායයෑම් වලින් වන විනාශකාරී බලපෑම් වළක්වා ගැනීමට විශාල වෙනසක් කළ හැකිය. ආරක්ෂිතව සිටින්න, දැනුම්වත්ව සිටින්න සහ සූදානම්ව සිටින්න.
නායයෑම් සහ අනෙකුත් ආපදා අවස්ථාවකදී පහත සඳහන් රාජ්‍ය ආයතන වල දුරකථන අංක ඇමතීමෙන් ඔබට ඔවුන්ගේ සහාය ලබාගත හැකිය.
ජාතික ගොඩනැගිලි පර්යේෂණ ආයතනය – 0112 588 946
ආපදා කළමනාකරණ මධ්‍යස්ථානය – 117
සටහන – Srimal DC